Sanne Walvisch

‘Ben je woensdag ook bij de demonstratie op de weide?’

Bovenstaand berichtje appt een dorpsgenoot. Ik lees nog een keer. Hardop. En zie sterretjes. Demonstratie? Ik vloek binnensmonds en vraag me af hoe dit heeft kunnen gebeuren. Zenuwen, paniek, opwinding en blijdschap vechten om de hoofdrol in mijn binnenwereld. Ik schakel door. Geef gas. En bel A. “Dit escaleert snel, we moeten sparren.” Even later lopen we samen in het schemerdonker over het strand.

Dat kwam zo

In 2015 verhuisden mijn gezin en ik naar Wijk aan Zee. Ons grote geluk achterna. We trokken in Gertrude, het mooiste thuis dat we ooit hadden gezien. Het dorp paste als een zijden handschoen. In geen tijd maakten we nieuwe vrienden en genoten volop van het strand, de zee, duin en bos, van de fijne horeca en van het gekke karakter van onze dorpsgenoten. De kinderen bleken eindeloos gelukkig op de kleine dorpsschool.

Wijk aan Zee, een gek dorpje aan de Noord Hollandse kust. Een dorp met scherpe en ronde randjes. De ronde randen van de kust, de zee, het Natura 2000 gebied. De scherpe rand van de staalindustrie, met de vele schoorsteenpijpen, megalomane fabrieksgebouwen en duizenden lichtjes. Als geboren Kennemerlanders wisten we niet beter. Machtig imposant. Dat mensenhanden dàt kunnen maken. Over mogelijke effecten op onze gezondheid maakten we ons, heel naïef, geen zorgen. In Nederland is immers sprake van strenge wet- en regelgeving en een stevige overheid. Bovendien leven we in de 21e eeuw met al zijn technologische mogelijkheden.

Fast Forward naar 2018

Wijk aan Zee was bedekt met glitters. Grafietregens, werd dit in de volksmond genoemd. Dat klinkt onschuldig, maar bleek het niet. Het glitterstof bevat lood, mangaan en vanadium en PAK’s. Het is niet alleen het grove stof op onze vensterbank en bakfiets dat giftig is. We verdiepten ons in het “ontembare monster”. Er bleek veel meer aan de hand. Stof (grof, fijn, ultrafijn), stank en herrie houden ons sindsdien uit ons slaap. Om ons heen begon op te vallen hoeveel kinderen ernstig allergisch zijn, astma hebben, of andere forse gezondheidsproblemen. Volwassenen klagen over luchtwegproblemen, hoofdpijn van de stank, slapeloze nachten, prikkende ogen. En na wéér een onderzoek werden onze angsten bevestigd: meer longkanker, verhoogde kans op leukemie.

Nieuwsbericht na nieuwsbericht sloeg de angst ons om de oren. De staalindustrie heeft de opslag, uitstoot en veiligheid van zéér gevaarlijke stoffen helemaal niet op orde. En de overheid? De provincie is verantwoordelijk. Maar tegen de machtige industrie blijkt zij niet goed opgewassen. Het systeem piept en kraakt. Te ruime vergunningen. Beperkte handhaving. Vergunningen worden structureel overschreden. Eindeloze reeksen dwangsommen. Maar die worden juridisch aangevochten of botweg als bedrijfskosten gezien. Ondertussen maakt een schoonmaakbedrijf iedere dag de speeltuinen schoon…

Ik kwam in beweging. Was één van de initiatiefnemers van Stofmelder.nl, een online klachtenmeldpunt. Ik werd lid van de RIVM-klankbordgroep. Met een groepje moeders regelden we afdekking voor de zandbakken op het schoolplein en kraantjes bij de speeltuinen. We spraken in bij commissievergaderingen. Maar ook struikelde ik over een onverwachte vijand: angst.

Want, zo ontdekte ik, veel dorpsgenoten durfden zich niet uit te spreken. Iedere uitgesproken verontwaardiging wordt door sommigen gezien als een aanval tegen de fabriek. De fabriek die er al 102 jaar staat. Die 8500 mensen van een luxe belegde boterham voorziet. Die bij lokale ondernemers kamers huurt, feestjes geeft, evenementen organiseert. Die speeltoestellen en techniektorens cadeau doet aan de school. Samenwerkt met het ziekenhuis, de revalidatiekliniek, middelbare scholen, en nog zoveel meer.

De frustratie en verontwaardiging over alle viezigheid leeft binnenskamers breed. Maar men blijft bedeesd en beleefd. Bezorgd om de reactie van ‘de anderen’. Bang voor intimidaties. De angst wordt weggestopt met de kop in het zand. Kanker overkomt alleen anderen.

30 september 2020. Mijn Moment.

Wat begon als beeldidee voor EenVandaag groeide binnen een dag uit tot een demonstratie. Het startte met een bericht naar een groepje ouders. ‘Genoeg is genoeg! Woensdag op de weide worden we gefilmd door EenVandaag!’ Niet veel later kreeg ik zelf het appje over ‘de demonstratie’. Lokale media pakten het snel op. En zo was daar ineens: een ongeorganiseerde demonstratie in corona-tijd.

Een paar uur later hebben we een plan bij elkaar. Met een klein groepje voeren we dat uit. Waar een klein dorp groots in kan zijn. Een klapstoelenprotest. Plek voor 49 mensen, precies binnen de corona regels, 451 stoelen daaromheen, ter adoptie voor iedereen die ons wil steunen. Nog geen 24 uur later hebben meer dan 500 mensen zich voor de actie aangemeld. We plakken hun boodschappen op de stoelen.

Tijdens het plakken slik ik een brok uit mijn keel. De wind waait vanuit Tata. Het stinkt. Mijn ogen prikken en tranen. Van vervuiling, maar ook van ontroering. De IJmond is niet langer in zwijgen gehuld. Genoeg is genoeg. Tata Steel verziekt de omgeving. Het is NU tijd dat dit stopt. Het verzet is opengebroken. De bezorgde bewoners in Wijk aan Zee, Beverwijk en de rest van de IJmond laten zich niet langer intimideren. We laten ons niet langer de mond snoeren.

Droneopnames: EenVandaag

---

Sanne Walvisch (42) is zelfstandig adviseur en interimmanager. Ze werkt voor diverse opdrachtgevers aan (communicatie) opdrachten rondom de thema’s innovatie en digitale transformatie. Daarbij is ze moeder van Boris en Stella en heeft ze het leven zoveel mogelijk lief.